Pellazget

​

Nje lexues i kujdeshem do te vere re menjehere qe Pellazget jane permendur nga disa shkrimtare dhe historiane te antikitetit por informacioni rreth tyre eshte shume i paket dhe shpesh here kontradiktor. Studiuesit nuk bien dakort as per origjinen e fjales "Pellazg" dhe c'do te thote ajo. Po ashtu, ata nuk bien dakord nga erdhen ata; erdhen nga Egjypti ? Erdhen nga Azia e Vogel apo diku tjeter ? Jetonin ata ne toka brenda kontinetit apo prane detit ? Teorite dhe hipotezat jane te shumta ... Ajo qe mund te thuhet me nje siguri relativisht te larte eshte se ata kane populluar toka ku sot ndodhet Greqia dhe kane qene ne kontakt me civilizimin Helen. Harta e mesiperme, e mare nga Interneti (1), jep nje pershkrim te shtrirjes se Pellazgeve bazuar ne burrime te ndryshme historike dhe kohore. Sipas historianeve te vjeter Greke, Pellazget vazhdonin te jetonin ne disa ishuj dhe pjese te Greqise kontinentale deri ne shekujt e 5-te dhe te 4-t para Eres Kristiane. Ata flisnin nje gjuhe qe Greket nuk e kuptonin. Me vone ata u asimiluan plotesisht dhe nuk lane mbas asnje gjurme te historise dhe kultures se tyre; nuk ka mbishkrime, nuk ka shenja te besueshme te gjuhes se tyre te folur apo te shkrojtur. Azgje "Pellazge" nuk i ka rezistuar kohes. Cfare dihet rreth tyre jane disa pershkrime qe Greket e vjeter lane per ta. Por, megjthese mungon nje konsesus shkencor rreth Pellazgeve, origjines dhe gjuhes se tyre, rrymat kryesore te historise moderne bien dakort qe "Pellazget" dhe gjuha e tyre nuk ka te beje me Indo-Europeanet. Po ti konsiderojme Iliret si Indo-Europiane (sic disa historiane, gjuhetare dhe shkencetare mendojne) atehere del qe Pellazget dhe Iliret kane qene nga 2 "fshatra" te ndryshme ... Per ta mbyllur kete teme, po paraqis nje fragment nga nje shkrim i studiuesit te njohur Peter Mackridge; ai thote:

​

"Bazuar ne 'Teorine Pellazgjike', gjuha Greke dhe Shqipe kane origjine te perbashket Pellazgjike dhe si pasoje Shqiptaret jane Pellazge. Keshtu qe Shqiptaret rrjedhin nga i njeti grup etnik si dhe Greket. Teoria Pellazgjike filloi te mare forme ne vitet 1850 - 1860 dhe u be popullore ne vitet 1870. Teori te ngjashme pretendojne se Shqiptaret dhe Vlleherit jane pas-ardhes te Dorianeve te cilet u perziene me Pellazget ne koherat kur Greket nuk kishin arritur ne Ballkan. Disa autore deklarojne se gjuha Shqipe apo Vllahe kane fjale 'Homerike' ose 'Para-Homerike' qe nuk jane rojtur ne fazat e mevoneshme te zhvillimit te gjuhes Greke. Sipas tyre kjo do te thote qe Arvanishtja (Dialekt Shqip ne Greqi) dhe Vllahishtja jane me te vjetra se gjuha Greke qe flitet sot. Eshte e nevojshme te thuhet se mungojne absolutisht evidenca shkencore qe te mbeshtesin ndonje nga keto teori. Te gjithe autoret bashkekohore qe une po ju rreferohem, (Me perjashtim te Babiniotis), jane amatore te cilet ngaterojne 'ndergjegjen nacionale' te grupit gjuhesor dhe kulturor ku ata bejne pjese sot, me origjinen gjenetike dhe zhvillimin historik te grupit ne fjale (2). 

E thene me thjesht, tendenca per te lidhur Pellazget e 4000 viteve te kaluar me Shqiptaret e sotem eshte nje zgjatim i panevojshem dhe amatoresk. Nuk ka asnje prove shkencore per te mbeshtetur kete hipoteze. Duke lene mbrapa Pellazget, le te shohim kush ishin Indo-Europianet nga te cilet mendohet te kene rrjedhur Iliret dhe shume popullata te tjera Europiane. 

​

Indo-Europianet

Sic dhe u permend me siper, po bazohemi ne teorine qe Iliret dhe Ilirishtja jane derivate te migrimeve Indo-Europianeve. Po kush ishin  Indo-Europianet ? Duke kerkuar ne Internet, gjeta nje shkrim ne nje faqe Indiane qe me terhoqi vemendjen per stilin e thjeshte dhe nivelin e informacionit qe jep rreth Indo-Europianeve dhe migrimeve te tyre. Autori fillon me pershkrimin e personaliteteve shkencore qe krijuan teorine "Indo-Europiane" dhe vazhdon me disa detaje te rendesishme. Zgjodha kete material "Indian" per t'ju larguar sa me shume ndikimit "Ballkanik". Shume Shqiptare e konsiderojne veten "Ariane" keshtu qe neper rrjeshtat e materialit te meposhtem ata do te gjejne informacion interesant ne lidhje me kete teori raciste. Artikulli qe une po i rreferohem quhet: "Pse Sanskritishtja ka lidhje te forta me gjuhet Evropiane dhe c'fare 'mesoi' kjo gjuhe ne Indi" (3). Shqiperimi paraqitet me poshte, ne paragrafet me ngjyre te verdhe. 

​

"Studimet e koheve te fundit kane treguar qe edhe pse ne te vertete Sanskritishtja ka origjine te perbashket me gjuhet Evropiane dhe Iraniane, ajo ka marre shume "borxh" nga gjuhet me te hereshme qe egzistonin ne Indi. 
Ne vitin 1783 William Jones hyri ne rangjet e administrates kolonialiste te Bengazit. Pozicioni i tij ishte gjykates ne Gjykaten e Larte te zones te Fort William. Pak vite me vone, Jones u be nje autoritet shkencor ne fushen e gjuhes antike dhe kultures Indiane, fusha keto qe deri ne ate kohe kishin qene fare te paprekura. Kerkimi i tij pasionant rreth gjuheve te vjetra, qe dikur egzistonin ne hapesirat e brendeshme tokesore te Indise, e shtyu ate te propozonte teorine e egzistences se nje lidhjeje te ngushte midis Sanskritishtes dhe gjuheve te folura ne Evrope. Jones e mbeshteste hipotezen e tij duke perdorur si evidenca disa fjale Sanskrite qe kishin ngjashmeri me Greqishten dhe Latinishten. Per shembull, ne Sanskritisht fjala per numurin 3 eshte "trayas", dhe kjo eshte e ngjashme me "tres" ne Latinisht dhe "tris" ne Greqisht. Po ashtu, fjala Sanskrite per gjarper eshte "sarpa" qe ka nje lidhje fonetike me "serpent" ne Latinisht. Duke studiuar gjuhet me hollesi, ai vuri re se pervec Greqishtes dhe Latinishtes, fjale Sanskrite gjendeshin ne shumicen e gjuheve Evropiane. Bie fjala, "mata" qe eshte fjala mama ne Sanskritisht, eshte "mutter" ne Gjermanisht. "Dan" qe ne Sanskritisht do te thote te japesh, eshte "donor" ne Spanjisht. Per cudi te Jones, kishte shume fjale te tilla qe dukej qarte qe kishin rrjedhur nga e njejta origjine. Per shembull, fjala Sanskrite per baba eshte "pitar" dhe kjo fjale ka nje ngjashmeri shume te madhe ne shumicen e gjuheve Evropiane; ne Greqisht dhe Latinisht eshte "pater", ne Spanjisht "padre", ne Ferngjisht "pere", dhe ne Gjermanisht "vader". 

"Hipoteza e Jones ishte mbeshtetur me entuziazem nga linguistet Evropiane te dekades se fundit te shekullit te 18-te. Qe atehere dhe deri ne vitet 1930, linguist pas linguisti, ne Rusi, Iran, Indi dhe vende te tjera Evropiane, kerkuan te gjenin fjale te ngjashme, lidhjet midis tyre dhe etimologjte e ketyre fjaleve. Gjuhetaret krijuan fjalore dhe histori te gramatikes ne menyre qe te kuptonin ne se teoria e Jones ishte e sakte dhe duhej te mbeshtetej, apo nuk qendronte dhe te kundeshtohej" - tha gjuhetari G. N. Devy ne nje interviste telefonike me "Indian Express".
Per te perkufizuar kete grup gjuhesh te lidhura me njera tjetren dhe te shperndara ne nje hapesire shume te madhe, studiuesi Anglez Thomas Young, krijoi termin "Indo-Europian". Por nga erdhen keto gjuhe dhe si u shperndane ne nje territor kaq te madh gjeografik ? Pyetja se ku eshte vendi i origjines se gjuheve Indo-Europiane ka me shume se 2 shekuj qe "intrigon" studiuesit. Ky diskutim ka cuar ne disa probleme madhore ne boten moderne dhe vazhdon te "ushqeje" teorite e racave superiore. Nderkohe, gjetjet e reja tregojne qe megjthese Sanskritishtja kishte nje origjine te perbashket me gjuhet Europiane dhe Iraniane ajo ka huazuar shume nga gjuhe me te hereshme qe egzistonin ne Indi. 
 

Emigrimi i madh Indo-Europian

Ne mes te shekullit te 19-te, studimi i gjuheve hyri ne nje faze te re dhe gjuhet Indo-Europiane filluan te konsideroheshin si derivate te nje gjuhe te vjeter te perbashket qe u qojt "Proto-Indo-European" (PIE). PIE ishte nje krijim teorik dhe askush nuk e di si "tingellonte" kjo gjuhe apo kush ishin saktesisht folesit e e saj. Me avancimin e shkences linguistike dhe arkeoligjike, nga mezi i shekullit te 20-te, u krijuan disa teori te reja qe tentonin te shpegonin si u perhapen gjuhet Indo-Europiane. Hipoteza e pare ishte ajo e qojtur "Kurgan" e formuluar ne vitet 1950 nga arkeologia Lithuano-Amerikane Marija Gimbutas. Kjo teori deklaronte se ishte shume e mundeshme qe njerzit qe jetonin ne stepen Pontike, ne veri te Detit te Zi, ne mijevjecarin e 4 para Eres Kristiane, ishin foles te PIE.
Athropologu David Anthony, ne librin e tij "Kali, rrota dhe gjuha" shpjegon se zbutja dhe kthimi i kalit ne kafshe pune dhe zbulimi i karroces me rrota ju dha folesve te PIE nje avantazh qe nuk e kishin banoret e vendbanimeve te tjera ne Europe dhe Azi. "Sic stepat u thane dhe u zgjeruan ne shtrirje, njerzit perpiqeshin te ushqenin kopete e kafsheve te tyre duke levizur vazhdimisht. Ata kuptuan se me karroca te terhequr nga kuajt mund te leviznin pa nderprere" - shkruan Anthony. "Me nje karroce te mbushur plot me tenda dhe ushqime, mbajtesit e kafsheve mund te conin kopete e tyre ne nje vend te larget dhe te jetonin per jave apo muaj te tere ne hapesirat e stepeva midis lumenjeve kryesore" - vazhdon ai. 
Ne te njejten kohe, teoria "Kurgan" thoshte se folesit e PIE u shperndane, si te thuash me disa vale levizjesh, gjate mijevjecarit te 3-te para Eres Kristiane. "Ata filluan te levizin sepse kishin superioritet ushtarak. Disa nga ata shkuan ne Indi, disa ne Iran dhe te tjere ne Evrope. Dega qe shkoi ne Iran u kthye ne Indo-Iraniane; dega qe erdhi ne Indi u kthye ne Indo-Arjane" - thote Devi.
Megjithese kane lindur teori te tjera qe sugjerojne qe vendi i origjines te folesve te gjuheve Proto-Indo-European ishin rrajonet kodrinore-malore te Armenise dhe Azise se Vogel, shumica e studiuesve i kane kundeshtuar keto hipoteza dhe vazhdojne te mbrojne teorine me te perhapur qe konsideron stepen Pontike si vendi nga ku dolen gjuhet Sanskrite dhe ato Europiane.
Ishte teoria e migrimit Indo-Europian qe u be themeli i teorise Ariane te Adolf Hitlerit. Ne Indi, ideologet Hindutva, prej shume kohesh kane mbeshtetur pikpamjen qe folesit e gjuhes Indo-Europiane ose Arianet u shperndane qe nga India per ne vende te tjera.

Me poshte tregohet nje harte "levizese" qe pasqyron teorine me te pranueshme te shperndarjes se popullatave te kultures Yamnaya qe sollen gjuhet Indo-Europianeve ne kontinentin Europian (4). KLIKO NE HARTE per te pare dinamiken dhe shtrirjen e ketij migrimi masiv. Po ashtu, me poshte tregohen gjuhet egzistuese Indo-Europiane dhe ato te zhdukura.

​