Kur isha i ri, me ra rasti te lexoja romanin e titulluar "Zjarri" te shkrimtarit te degjuar francez Henri Barbusse, qe ai ja kishte dedikuar shokeve te tij te Luftes se Pare Boterore. Disa fragmente te ketij libri mu nguliten ne memorje dhe do te qendrojne aty derisa ajo te funksionoje. Aq te gjalla ishin pershkrimet e shkrimtarit te madh, sa qe me dukej vetja sikur isha ne mes te toges se ushtareve dhe degjoja historite e tyre … Me kujtohet nje pjese e librit ku ai pershkruante permbytjen masive te nje zone te ulet. Ata pak ushtare qe kishin mbijetuar i kishin hedhur armet dhe te baltosur nga koka ne kembe, perpiqeshin te gjenin ndonje pike te larte ku mund ti shpetonin mbytjes. Personat e zhytur ne lluce nuk mershin vesh se c’fare ishin, franceze, gjermane, apo dicka tjeter. Ata ishin kthyer ne figurina balte me sy njeriu qe luftonin per egzistence. Kur arrinin ne majen e ndonje kodre, ashtu sic ishin gjysme te vdekur, i drejtoheshin njeri-tjetrit me fjalen “Komrad”(1) dhe uleshin prane e prane … Shkrimet pacifiste te Henrit nuk paten ndonje ndikim te madh. Afersisht 20 vite me vone, europianet filluan nje lufte akoma edhe me te pergjakeshme se e para. 

*****

Disa dite me pare, kryeministri i Shqiperise, Zt. Rama, nenshkroi nje marreveshje, kryesisht te natyres ekonomike, me Maqedonine e Veriut dhe Serbine. Sido qe te emerohet kjo marreveshje, personalisht mendoj se eshte nje hap ne drejtimin e duhur. Marreveshja duhet pershendetur, inkurajuar dhe mbeshtetur per tu bere realitet dhe zhvillohet me tej. Nga ana tjeter, me ben shume pershtypje reagimi i ashper i shume njerezve qe arrijne deri ne thirrje per vrasjen e Zt. Rama ! 

Mendoj se pergjegjesja kryesore e kesaj situate shqetesuese bie mbi vete klasen politike, pjese e te ciles eshte dhe vete Zt. Rama, qe gjate ketyre 15-20 viteve te fundit ka krijuar probleme madhore qe do te duhet kohe dhe mundim per tu riparuar. Eshte nje e vertete e pa-mohueshme qe liria e fjales dhe shprehjes ne Shqiperi kane bere perparime gjigande dhe per kete duhen pergezuar te gjithe ata qe kane ndihmuar ne kete fushe. Nga ana tjeter, stimulimi i pakontrolluar i nacionalizmit e ka kthyer kete te fundit ne nje “bishe qe ha te zone” - sic i thone fjales. Nuk ka jave qe ne TV, shtyp apo median sociale te mos shfaqen persona me pikpamje ekstreme duke pretenduar se shume zona te Ballkanit jane shqiptare, se fqinjet nuk kane egzistuar, se ata nuk kane as gjuhe dhe as atdhe, dhe se nje dite te gjithe keto hapesira do ti mbashkengiten Shqiperise. Ketij zjarri i hedhin benzine disa politikane te konsumuar qe nga nje ane mburren se e kane orjentuar Shqiperine drejt Europes se Bashkuar dhe kane antaresuar vendin ne NATO ndersa nga ana tjeter pozojne perpara hartes se "Shqiperise se Madhe". 

Po e filloj me konceptin e Evropes se Bashkuar dhe po sjell per shembull Gjermanine dhe Francen. Ndersa sot keto dy vende kane marredhenie te shkelqyera, ne te kaluaren jo shume te larget, ato kane qene armiq per vdekje. Do te kthehem ne periudhen kohore kur Henri Barbusse shkrojti librin e tij duke luftuar ne transhete e frontit Franko-Gjerman dhe do te ndalem vetem ne betejen e famshme te Verdun-it duke anashkaluar gjakderdhjen dhe shkaterimet qe shkaktoi Lufta e Pare Boterore ne total. Ne menyre qe lexuesi te kuptoje ashpersine e kesaj beteje po permend disa te dhena historike.