Ithaka, ishulli i Odhisese me qeleshe

Kur nje pretendim etniko-historik mbeshtetet ne nje lloj kapele qe gjendet e perhapur ne shume vende te Botes …

Studjuesit nuk bien dakord mbi vertetesine e ‘Luftes se Trojes’. As per egzistencen e personazheve te permendura ne poemat e Homerit. 

Nje grup thote se kemi te bejme me kryevepra mitologjike qe kishin pak lidhje me realitetin. Te tjere thone se vargjet e rapsodit te verber perbejne prova te padiskutueshme shkencore. 

Midis debateve mbi kete teme shfaqet dhe Ithaka, ishulli i Odhisese se zgjuar dhe hileqar. Ne shkrime te ndryshme, ai konsiderohej si njeriu me i mencur mbas dy Perendive, Zeusit dhe Athines.

Legjendat thone se pavaresisht se ishte i vdekshem, ai kishte lidhje gjaku me Perendite. I jati i tij quhej Laert; e jema Antiklea. 

Gojedhenat te kthyera ne shkrime antike thone se Odhisea kishte dhjetra femije. 

Me Penelopin, e cila ishte kusherira e dyte e Helenes se famshme te Trojes, kishte dy djem; Telemakun dhe Poliporthes, 

Me magjistaren Circe, me nimfen Kalipso, me mbretereshen Kalidhiki, dhe femra te tjera, ai kishte patur shume djem te tjere. Disa prej tyre ishin: Telegonus, Ardeas, Latinus, Nausinos, Polipoetes, dhe lista vazhdon …

Hipoteza te ndryshme thone se femijet e tij u shperndane ne shume vende te Mesdheut. Disa pasardhes te Odhisese krijuan qytete dhe civilizime helene/greke. 

Por le te kthehemi tek ishulli i vogel qe nxorri nje personazh kaq te degjuar.

Ku ndodhej ai ?

As per kete kerkuesit nuk bien dakord. 

Pavaresisht diskutimeve pasionante, sot egziston nje ishull i vogel qe quhet Ithaka/Ithaki dhe qe shume njeres e konsiderojne si ishullin origjinal te Odhisese te zgjuar. Ai eshte i pozicionuar ne Detin Jon, midis ishullit te Kefalonjase dhe Greqise kontinentale. 

Gjate historise se tij mijeravjecare, ishulli ka qene nen kontrollin e fiseve, farave, qytet-shteteve, perandorive dhe shteteve te degjuara te kohes. 

Nje periudhe e dokumentuar relativisht mire eshte ajo e kontrollit te ishujve joniane dhe te Epirit nga familja Toko/Tocco, (1357- 1479). E them kete sepse aty per here te pare permenden dhe Albanasit si elemente perberes te situates ne terren. Per mire apo per keq, ata shfaqen nder etnite e tjera, (gjermanike, latine, greke, vllahe, serbe, etj), qe luftonin per kontrollin e hapesirave ne diskutim. Me se shumti ata ishin mercenare, por kjo nuk eshte tema e ketij shkrimi.

Nga ana tjeter, vete emblemat familjare te gjeneratave Toko tregojne se sa te komplikuara dhe nderlidhura ishin raportet e familjeve drejtuese te kohes dhe si kishin ndryshuar ato gjate viteve.

Pavaresisht historise se trazuar, kultura helenike/greke ka mbijetuar ne te gjithe ishujt Ioniane, perfshi edhe Itaken e vogel e cila ju bashkua Greqise moderne ne vitin 1864.

Vitet e fundit, disa historiane shqiptare, dhe shume pasues te tyre, kane 'zbuluar' qe banoret antike te ishujve te lartpermendur, ishin shqiptare. 

Argumenti i tyre kryesor eshte qeleshja ! 

Odhisea mbante qeleshe - insistojne ata - dhe kjo e ben ate shqiptar.

Lind pyetja: Cfare tregon historia e dokumentuar e Ithakes ?

Duke anashkaluar emrat e figurave politike qe kane lindur ne ishullin legjendar, po perqendrohem tek njerzit e thjeshte; ne ata qe jane me konservatoret ne mbrojtjen e traditave te te pareve. 

Nje kerkim i shpejte ne dokumentat e emigrimit tregon se personat qe kane emigruar nga Ithaka per ne vende te ndryshme te Botes vete-deklarohen greke. 

Midis tyre ka mbiemra qe jane perdorur, ose vazhdojne te perdoren, edhe nga familje qe jetojne ne Shqiperi. Si per shembull: 

Barkas, Belos, Dukas, Karanxis, Kauris, Kokoshis, Komninos, Metaksas, Musa, Muzakis, Pepos, Vlahos, etj. 

Akoma me domethenese; Ithakasit perdorin dhe emrat e heleneve/grekeve te lashte si: 

Androniki, Eleni, Penelopi, etj.

Aristotelis, Dionisios, Dhimostenis, Epaminondas, Hipoktates, Telemahos, Themistoklis, etj.

Me poshte tregohet nje dokument i hyrjes ne USA ne vitin 1940 i Epaminondas Komninos. Mbase ai ishte nje pinjoll i larget i Dinastise Bizantine Komneni, simbolin e te ciles e trasheguan dhe Tokot e permendur me siper.

Nje grimce historike, Epaminondas ishte nje udheheqes ushtarak i Thebes, (Sot Thiva prane Athines), i cili 2400 vite me pare udhehoqi bashkeqytetaret e tij ne nje revolte triumfuese kunder dominimit Spartan. Me sa di une, ky emer eshte perdorur edhe ne Shqiperi, kryesisht nga popullatat vllahe. Forma e tij e shkurtuar: Nonda.

Si konkluzion; percaktimi i nje etniciteti bazohet mbi shume faktore. Kufizimi dhe pergjithesimi i qeleshes si element i lashte shqiptar nuk eshte perafrim shkencor thjesht per faktin se ajo eshte perdorur nga shume popullata te Botes. 

Personalisht mendoj se emrat dhe mbiemrat familjare, emrat e heronjve te perallave/legjendave qe brezat i kane transmetuar gjate shekujve, jane tregues me te forte se nje qeleshe e cila qendron mbi koke dhe jo brenda saj ...

Shenim sqarues.

Emblemat e familjes Tocco jane shkeputur nga kjo faqe interneti: https://wappenwiki.org/index.php/House_of_Tocco

A kishte 'shqiptare autoktone' ne Greqine e viteve 1160 ?

Natyrisht qe kishte sepse nuk ka patur dhe as qe ka greke - do te thote dikush ...

Levizja e popullatave ka qene dhe mbetet nje fenomen i vete egzistences se njerezimit. Pare ne kete prizem, termi 'Popullate Autoktone' merr vetem kuptim te perkohshem. Rrjedha e historise tregon se si jane perzjere dhe shkrire me njera-tjetren grupe te ndryshme popullatash; se si shume prej tyre jane asimiluar; se si kane humbur gjuhe dhe te tjera jane krijuar.

Ne ditet tona, ekstremizmi nacionalist shqiptar ka filluar nje fushate 'Shqiptarizimi' te gjithe Ballkanit. Sipas egzemplareve te tij, shqiptaret jane autoktone. Gjithe te tjeret thjesht te ardhur aty nga ora ...

Per te kundeshtuar kete ide po sjell nje deshmi historike qe ben fjale per Thivan, nje qytet me histori te lashte prane Athines. Banoret e sotem kane nje lidhje te dokumentuar me Arvanitasit.

Kur dhe pse jane vendosur aty, kjo eshte nje teme tjeter. Ajo qe eshte me se e qarte eshte se ata jane te vajtur ne ato zona dhe sot jane plotesisht te helenizuar.

Benxhamini nga Tudela e Spanjes, nje udhetar i degjuar i Mesjetes, vizitoi shume vende te njohura te kohes se tij. Pasi kishte lene mbas qytetin e Korinthit, ai shkruan:

“Tre dite larg ndodhet qyteti i Thives ku jetojne rreth 2000 hebrej. Keta jane prodhuesit me te degjuar te mendafshit dhe pluhurave te kuqeremta, ne te gjithe Greqine. Midis tyre ka shume shkollare te shquar Talmudike, (Theologjise Hebraike), dhe burra famoze te epokes tone. Perfaqsuesit e ketij komuniteti jane rabai i madh R. Aaron Koti, vellai i tij R. Moses, R. Cija, R. Elijah Tareteno dhe R. Joktan. Pervec Kostandinopojes, ne pjese te tjera te Perandorise Greke nuk mund te gjesh dijetare te kalibrit te tille."

Benxhamini ishte nje rabai hebre. Ai u perqendrua kryesisht ne jeten e komuniteteve hebraike te vendbanimeve qe vizitoi, per te cilat la detaje te hollesishme. Por gjithashtu, ai la te dhena interesante per popullatat jo-hebraike te zonave ku qendroi. Ai pershkroi zakonet, traditat, besimet fetare, gjuhet qe banoret flisnin, etj. Kujtimet e tij u kthyen ne nje burrim shume te vlefshem informacioni per studjuesit dhe pasionantet e historise gjate shekujve. Nuk e kam idene ne se libri i tij eshte shqiperuar.

Nje harte e udhetimeve te tij gjate viteve 1159 - 1173 tregohet me poshte.

Ne udhetimin e tij neper Greqi, rabai nga Spanja nuk permend as edhe nje here termin Arvanit/Alban/Arber. As kur vizitoi Korfuzin, Arten, Patren, Korinthin, etj. Ne te njejten kohe, ai jep detaje mbi vllehrit dhe greket.

Ti kete shpetuar atij 'popullata autoktone shqiptare', qe sipas dikujt perben gjysmen e Greqise, apo te kete qene fallsifikator i historise dhe anti-shqiptar ?

Shenim:

Ne kete link tregohet nje shqiperim i pjeshem i udhetimeve te Benxhaminit nga Tudela:

https://www.mendoj.me/udhetimet-e-benjaminit-nga-tudela

Fshati Belkameni, luftetaret Shqiptare dhe ultimatumi Bullgar i vitit 1907

Greke nuk ka patur por megjithate fajin e kane ‘Andartet Greke’ - insiston dikush.

Mendoj se krijimi i nacionalizmit fillestar i parapriu procesit te themelimit te shteteve moderne Ballkanike. Ndersa Perandorite perpiqeshin ta mbanin nacionalizmin nen kontroll, krijuesit e ‘Rendit te Ri Boteror’ bene pikerisht te kunderten. Pa krijimin dhe nxitjen e nacionalizmit ata nuk mund te arrinin objektivat e tyre. Pak a shume, kjo ndodhi edhe ne Ballkan. Njerzit u detyruan, ne njeren apo tjetren forme, te beheshin pjese e nje nacionaliteti te caktuar. Ne kete proces luajten rol vendimtar disa faktore. Per kendveshtrimin tim, me kryesoret ishin; besimi fetar, traditat etniko-familjare dhe interesat ekonomike. Perparesia e ketyre faktoreve varrej nga zhvillimi kulturor i popullatave respektive. Ndryshe per Serbet, ndryshe per Bullgaret, ndryshe per Greket, ndryshe per Shqiptaret, ndryshe per Vllehrit, etj. 

Nga i gjithe ky ekuacion i koklavitur po vecoj Shqiptaret dhe Vllehrit qe jetonin ne zona ku do te vendosej kufiri i shteteve te qe do te krijoheshin pas eleminimit te Perandorise Otomane. 

Keto grupe njerzish kishin jetuar prane njeri-tjetrit per shekuj te tere dhe pjesa me e madhe e tyre ishte Helenizuar. Kjo ishte arsyeja kryesore se perse ata ju bashkuan ‘Projektit Grek’ dhe jo dickaje tjeter. 

Pak a shume, kjo kishte ndodhur edhe me fshatin Belkameni, (Prane Follorines ne Greqi), qe ka hyre ne historine e Shqiperise si nje vater e Rilindjes Kombetare. 

Dy burra nga ky fshat, Spiro dhe Mihail qe moren si mbiemer emrin e fshatit ku kishin lindur, njhen si luftetare qe u perballen me 'Andartet Greke', dhe jo vetem. 

Por kush ishin keta ‘Andarte’ ?

C’lidhje kishin ata me fshatin ne fjale ?

Pergjigja gjendet ne nje ultimatum qe komitet Bullgare ju derguan fshatareve Belkamenas ne Vjeshten e vitit 1907 duke i kercenuar me cfarosje.

Shqiperimi i kesaj letre(1) paraqitet me poshte.

"Kazaja e Florines.

Kryetarit te fshatit, nenkryetarit, prifterinjve dhe drejtuesve te Belkamenit.

Banues te Belkamenit,

Ne jemi te detyruar moralisht t’ju kercenojme per rrugen e keqe qe keni mare duke u bashkuar me Andartet Greke. Ata jane nje grup elementesh nga me te poshterit te cilet nen pretekstin e luftes per liri po vrasin Bullgaret tane te vertete, te madh dhe te vogel, me instiktet barbare aq te zakonshme ne Greqine e kalbur. Pikerisht kjo turme ka terrorizuar popullatat Bullgare dhe Rumune te Maqedonise dhe detyruar ata te behen Greke. 

Per fat te mire, keta bandite vonuan te vinin drejt jush. Perndryshe, te gjithe banoret do te ishin zhdukur nen pasojat e ketij revolucioni. Por tani, fshataret kane filluar te ngrihen kunder Grekeve. 

Vini re me kujdes; une kam ndermend te vras, vertet te masakroj, cilindo prej jush qe nuk pendohet per veprimet tuaja. Ose per gabimet tuaja duke u bere ndjekes te Andarteve bandite  te cilet kane felliqur emrin e tyre ne syte e botes Europiane. Ju, menjehere duhet te dergoni perfaqsuesit tuaj ketu tek ne ne menyre qe te gjejme nje lloj ujdie. Ne se ju vendosni te mos bashkoheni me ne, nje fat i keq, me i keqi i te keqijve, ju pret te gjitheve. Ne do t’ju fshijme nga faqja e Tokes. Nuk do te jete e mundur per asnje nga ju ti shpetoje terbimit tone. Kudo ku mund te shkoni, ne do t’ju ndjekim hap pas hapi dhe ju do te bini ne duart tona. 

Ju nuk jeni Greke, por Rumune dhe Shqiptare. Nuk eshte deshira jone tju kthejme ne Bullgare. Turpi juaj te flakni nacionalitetin tuaj te vertete. Kujtoni qe ju keni vellezer si puna juaj qe po luftojne per kauzen e nacionalitetit te tyre. Bandat e Rumuneve dhe Shqiptareve jane lidhur vllazerisht me ne dhe ne punojme per te njejtin qellim. Jane Andartet Greke ata qe kane prishur kete bashkepunim duke ju mashtruar. Dhe neqoftese ju nuk doni te kuptoni edhe kete here qe ju jeni Rumune dhe Shqiptare, dhe jo Greke, shume shpejt keni per ta vuajtur kete qendrim. Keni per ta pare fatin e frikshem qe ju pret. Keshtu qe mos humbisni kohe. Bashkohuni me ne, ne se nuk deshironi qe te zhdukeni qe te gjithe. Per kete arsye po ju paralajmerojme per heren e fundit. Beni kujdes."

Letra eshte shkruar ne pyllin e Binos nga:

Vojvoda i zones; Reshteri Djole(2)

Ushtari; L. S.

Eshte fakt i njohur; Krijimi i shteteve moderne perfshiu dhune ekstreme. Shpesh, njerzit nen kercenim egzistencial detyroheshin te beheshin pjese e nje shoqerie qe nuk i perkisnin. Ky fenomen ndodhi me te gjithe popujt e Ballkanit. Ndodhi dhe me banoret e fshatit Belkameni te cilet e konsideruan veten e tyre Greke dhe luftuan per mbrojtjen e identitetit te tyre me te gjitha format qe munden.

Me poshte shfaqen dy dokumente te emigrimit Amerikan te viteve 1907 dhe 1911. Behet fjale per peridhen qe trajton letra e mesiperme. Duket qartazi, qe Ballkamenasit e lindur ne Perandorine Otomane e deklaronin veten Greke. I tille ishte dhe Georgios Vlachos. 

Dokumentat Amerikane behen akoma me interesante kur sheh qe fshataret e Negovanit, fshatit qe thuhet se ishte Shqiptar, e deklarojne veten Greke dhe jo dicka tjeter. 

Qe nga viti i ultimatumit te komiteve Bullgare, Belkameni u dogj disa here. Fshati eshte rindertuar prane te vjetrit dhe sot mban emrin Drosopigi. 

Shkurt, historia e tij eshte nje shembull i historise se perbashket Ballkanase qe dikush vazhdon ta trajtoje bardhe e zi. 

Duke perfunduar, ne se Belkamenasit e vitit 1907 e konsideronin veten Shqiptare, apo Rumune, ma merr mendja se Andartet Greke as qe do te permendeshin ne kete histori …

Shenime sqaruese

1- Ky eshte nje fragment nga kapitulli “Maqedonia nen Arme” i libriti “The East End of Europe”. Autor: Allen Upward. Botuar ne Londer ne vitin 1908.

2- Djole eshte shkurtim i emrit sllav Djordje/Gjorgje.